Crimean Tatars: keeb kwm, kab lis kev cai thiab kev lis kev cai

Cov txheej txheem:

Crimean Tatars: keeb kwm, kab lis kev cai thiab kev lis kev cai
Crimean Tatars: keeb kwm, kab lis kev cai thiab kev lis kev cai

Video: Crimean Tatars: keeb kwm, kab lis kev cai thiab kev lis kev cai

Video: Crimean Tatars: keeb kwm, kab lis kev cai thiab kev lis kev cai
Video: 🔴Xov Xwm 3/11/2022: Ntiaj Teb Khiav Tsis Dim Tsov Rog Zaum 3 Nuclear Yog Lavxias Swb Ukraine Zaum No 2024, Tej zaum
Anonim

Crimean Tatars yog haiv neeg uas muaj keeb kwm ntawm Crimean ceg av qab teb thiab nyob rau yav qab teb Ukraine. Cov kws tshaj lij hais tias cov neeg no tuaj txog rau ceg av qab teb xyoo 1223, thiab nyob hauv 1236. Kev txhais keeb kwm thiab kab lis kev cai ntawm pawg neeg no yog vague thiab multifaceted, uas ua rau muaj kev txaus siab ntxiv.

Kev piav qhia lub teb chaws

Krymtsy, Krymchaks, Murzaks yog cov npe ntawm cov neeg no. Lawv nyob hauv lub koom pheej ntawm Crimea, Ukraine, Qaib ntxhw, Romania, thiab lwm yam. Txawm hais tias qhov kev xav txog qhov sib txawv ntawm Kazan thiab Crimean Tatars, cov kws tshaj lij tau sib cav txog kev sib koom ua ke ntawm lub hauv paus chiv keeb ntawm ob qho kev qhia no. Qhov sib txawv tshwm sim vim qhov tshwj xeeb ntawm assimilation.

Islamization ntawm pawg haiv neeg tau tshwm sim thaum kawg ntawm XIII caug xyoo. Nws muaj cov cim ntawm lub xeev: chij, lub tsho tiv no ntawm caj npab, anthem. Tus chij xiav qhia txog lub tamga - lub cim ntawm steppe nomads.

Chij ntawm Crimean Tatars
Chij ntawm Crimean Tatars

Hauv xyoo 2010, kwv yees li 260 txhiab tau sau npe hauv Crimea, thiab hauv Turkey muaj 4-6 lab tus neeg sawv cev ntawm haiv neeg no uas xav txog lawv tus kheej Turks ntawm Crimean keeb kwm. 67% nyob hauv thaj chaw tsis nyob hauv nroog ntawm ceg av qab teb: Simferopol, Bakhchisaray thiab Dzhankoy.

Ua tau peb yam lus:Crimean Tatar, Lavxias teb sab thiab Ukrainian. Feem ntau hais lus Turkish thiab Azerbaijani. Niam nplaig - Crimean Tatar.

Keeb kwm ntawm Crimean Khanate

Crimea yog ib ceg av qab teb uas nyob hauv Greeks twb dhau los ntawm 5th-4th centuries BC. e. Chersonesos, Panticapaeum (Kerch) thiab Theodosius yog cov chaw Greek loj ntawm lub sijhawm no.

Raws li cov kws sau keeb kwm, cov Slavs tau nyob rau ntawm ceg av qab teb tom qab rov ua dua, tsis yog ib txwm ua tiav, kev cuam tshuam ntawm ceg av qab teb hauv xyoo pua 6 AD. e., koom ua ke nrog cov pej xeem hauv zos - Scythians, Huns thiab Goths.

Tatars pib tua Taurida (Crimea) los ntawm lub xyoo pua 13th. Qhov no coj mus rau kev tsim ib tug Tatar tswj nyob rau hauv lub nroog ntawm Solkhat, tom qab renamed Kyrym. Txij li thaum xyoo pua 14th, ceg av qab teb tau hu ua qhov ntawd.

Thawj khan tau lees paub tias yog Khadzhi Giray, ib tug xeeb ntxwv ntawm Khan ntawm Golden Horde Tash-Timur - tus tub xeeb ntxwv ntawm Genghis Khan. Cov Gireys, hu lawv tus kheej Genghides, tau thov rau khanate tom qab kev faib ntawm Golden Horde. Nyob rau hauv 1449 nws tau lees paub tias yog Crimean Khan. Lub nroog ntawm Palace nyob rau hauv lub vaj - Bakhchisarai los ua lub peev.

Lub nroog Bakhchisarai
Lub nroog Bakhchisarai

Lub cev qhuav dej ntawm Golden Horde coj mus rau kev tsiv teb tsaws ntawm kaum tawm txhiab tus Crimean Tatars mus rau Grand Duchy ntawm Lithuania. Tub Vaj Ntxwv Vitovt siv lawv hauv kev ua tub rog thiab ua rau kev qhuab ntuas ntawm Lithuanian feudal lords. Nyob rau hauv rov qab, lub Tatars tau txais av, ua mosques. Maj mam lawv assimilated nrog cov neeg hauv zos, hloov mus rau Lavxias teb sab lossis Polish. Muslim Tatars tsis raug tsim txom los ntawm pawg ntseeg, raws li lawv tsis tiv thaiv kev sib kis ntawm Catholicism.

Turkish-Tatar Union

Nyob rau hauv 1454 lub CrimeanKhan xaus lus pom zoo nrog Qaib Cov Txwv los tawm tsam Genoese. Raws li qhov tshwm sim ntawm Turkish-Tatar alliance nyob rau hauv 1456, lub colonies tau cog lus tias yuav them tribute rau Turks thiab Crimean Tatars. Nyob rau hauv 1475, cov tub rog Turkish, nrog kev pab los ntawm cov Tatars, nyob rau hauv Genoese lub nroog ntawm Kafu (Kefe nyob rau hauv Turkish), tom qab - lub Taman Peninsula, muab xaus rau lub xub ntiag ntawm Genoese.

Xyoo 1484, cov tub rog Turkish-Tatar tau ntes cov ntug dej hiav txwv Dub. Lub xeev ntawm Budzhitskaya Horde tau tsim nyob rau ntawm lub square.

Cov kev xav ntawm cov neeg keeb kwm hais txog kev sib koom ua ke ntawm Turkish-Tatar tau muab faib: qee tus paub tseeb tias Crimean Khanate tau dhau los ua tus neeg loj ntawm lub tebchaws Ottoman, lwm tus xav txog lawv cov phoojywg sib npaug, txij li kev txaus siab ntawm ob lub xeev coincided.

Hauv kev muaj tiag, Khanate nyob ntawm Turkey:

  • sultan - tus thawj coj ntawm Crimean Muslims;
  • Khan tsev neeg nyob hauv Turkey;
  • Qaib ntxhw yuav qhev thiab nyiag khoom;
  • qaib ntxhw txhawb kev tawm tsam ntawm Crimean Tatars;
  • Qaib ntxhw pab nrog riam phom thiab tub rog.

Lub sijhawm ntev kev ua phem ntawm Khanate nrog lub xeev Moscow thiab Tebchaws Meskas tau tshem tawm cov tub rog Lavxias hauv xyoo 1572 ntawm Kev Sib Tw ntawm Molodi. Tom qab kev sib ntaus sib tua, Nogai hordes, ua tus thawj coj ntawm Crimean Khanate, txuas ntxiv mus tua, tab sis lawv cov lej tau txo qis heev. Cov haujlwm saib xyuas tau raug coj los ntawm Cossacks tsim.

Lub neej ntawm Crimean Tatars

Qhov peculiarity ntawm cov neeg yog qhov tsis lees paub ntawm txoj kev nyob hauv lub neej mus txog rau xyoo pua 17th. Kev ua liaj ua teb tsim tsis zoo, feem ntau yog nomadic: thaj av tau cog rau lub caij nplooj ntoo hlav, sau qoob loo thaum lub caij nplooj zeeg, tom qab ntawd.rov qab los. Qhov tshwm sim yog me me sau. Nws tsis tuaj yeem pub tib neeg los ntawm kev ua liaj ua teb zoo li no.

Raids thiab robberies tseem yog lub hauv paus ntawm lub neej rau Crimean Tatars. Khan cov tub rog tsis tu ncua, nws muaj cov neeg tuaj yeem pab dawb. 1/3 ntawm cov txiv neej ntawm khanate koom nrog kev sib tw loj. Hauv tshwj xeeb loj - txhua tus txiv neej. Tsuas yog kaum txhiab tus qhev thiab poj niam nrog menyuam yaus tseem nyob hauv Khanate.

Tatars tsis siv lub laub hauv kev sib tw. Cov tsheb hauv tsev tsis yog los ntawm nees, tab sis los ntawm nyuj thiab ntxhuav. Cov tsiaj no tsis haum rau hiking. Nees lawv tus kheej pom lawv cov zaub mov hauv steppes txawm nyob rau lub caij ntuj no, tawg daus nrog lawv cov hooves. Txhua tus tub rog coj 3-5 tus nees nrog nws ntawm kev sib tw kom nrawm thaum hloov cov tsiaj nyeg. Tsis tas li ntawd, nees yog khoom noj ntxiv rau tus tub rog.

Crimean Tatars XVII xyoo pua
Crimean Tatars XVII xyoo pua

riam phom tseem ceeb ntawm Tatars yog hneev. Lawv ntaus lub hom phiaj los ntawm ib puas pace. Hauv kev sib tw lawv muaj sabers, hneev nti, nplawm thiab ntoo ncej, uas ua haujlwm txhawb nqa tsev pheeb suab ntaub. Ib rab riam, flint, ib tug awl, 12 meters ntawm tawv hlua rau cov neeg raug kaw thiab ib lub cuab tam rau orienteering nyob rau hauv lub steppe tau khaws cia rau ntawm txoj siv. Rau kaum tus neeg, ib lub kaus mom bowler thiab ib lub nruas raug coj mus. Txhua tus muaj lub tshuab raj rau kev ceeb toom thiab tub rau dej. Lawv noj oatmeal thaum lub caij sib tw - sib tov ntawm barley thiab millet hmoov. Qhov no tau siv los ua ib qho dej haus pexinet, uas ntsev ntxiv. Tsis tas li ntawd, txhua tus muaj kib nqaij thiab crackers. Lub hauv paus ntawm kev noj haus yog qaug zog thiab raug mob nees. Boiled ntshav nrog hmoov yog npaj los ntawm nees nqaij, nyias txheej ntawm nqaij los ntawm hauv qab lub eeb ntawm ib tug nees tom qab ib tug ob-teev haiv neeg, boiled pieces ntawm nqaij.etc.

Kev saib xyuas nees yog qhov tseem ceeb tshaj plaws rau Crimean Tatar. Cov nees tau noj tsis zoo, ntseeg tias lawv rov qab los ntawm lawv tus kheej tom qab taug kev ntev. Lub eeb eeb tau siv rau nees, qhov chaw uas yog siv los ntawm tus neeg caij: lub hauv qab ntawm lub eeb yog ntaub pua plag, lub hauv paus yog rau lub taub hau, ib tug cloak stretched tshaj ncej yog lub tsev pheeb suab.

Crimean Tatar
Crimean Tatar

Tatar nees - bakemans - tsis shod. Lawv me me thiab clumsy, tab sis tib lub sij hawm hardy thiab ceev. Cov neeg nplua nuj muaj nees zoo nkauj, nyuj horns ua tus nees nees rau lawv.

Crimeans ntawm phiaj xwm

Cov Tatars muaj qhov tshwj xeeb ntawm kev ua kev sib tw: ntawm lawv thaj chaw, kev hloov pauv ceev yog qhov tsawg, nrog rau kev zais ntawm cov cim ntawm kev txav mus los. Sab nraud ntawm nws, qhov ceev tau txo kom tsawg. Thaum lub sij hawm raids, lub Crimean Tatars nkaum nyob rau hauv ravines thiab hollows los ntawm cov yeeb ncuab, tsis ua hluav taws thaum hmo ntuj, tsis cia nees mus nyob ze, ntes tus nplaig kom tau txais kev txawj ntse, ua ntej mus pw fastened lawv tus kheej nrog lassoes rau nees kom sai sai khiav tawm ntawm lub yeeb ncuab.

Nyob hauv tebchaws Russia

Txij li xyoo 1783, "Black Century" rau haiv neeg pib: koom nrog Russia. Nyob rau hauv tsab cai lij choj ntawm 1784 "Nyob rau hauv lub koom haum ntawm cheeb tsam Taurida", cov thawj coj nyob rau hauv lub ceg av qab teb yog siv raws li Lavxias teb sab qauv.

Annexation ntawm Crimea los ntawm Empress Catherine II
Annexation ntawm Crimea los ntawm Empress Catherine II

Noble nobles ntawm Crimea thiab cov txiv plig siab tshaj plaws sib npaug ntawm txoj cai nrog Lavxias teb sab aristocracy. Kev nrhiav av loj heev ua rau muaj kev tsiv teb tsaws chaw nyob rau xyoo 1790 thiab 1860s, thaum Tsov Rog Crimean, mus rau Ottoman Empire. Peb quarters ntawm Crimean Tatarssab laug ceg av qab teb nyob rau hauv thawj xyoo caum ntawm lub hwj chim ntawm Lavxias teb sab faj tim teb chaws. Cov xeeb leej xeeb ntxwv ntawm cov neeg tsiv teb tsaws chaw no tsim cov neeg Turkish, Romanian thiab Bulgarian diasporas. Cov txheej txheem no tau ua rau muaj kev puas tsuaj thiab kev puas tsuaj ntawm kev ua liaj ua teb ntawm ceg av qab teb.

Lub neej hauv USSR

Tom qab Lub Ob Hlis Ntuj kiv puag ncig hauv Crimea, tau sim ua kom muaj kev ywj pheej. Rau qhov no, ib tug Crimean Tatar kurultai ntawm 2,000 delegates tau convened. Qhov kev tshwm sim tau xaiv tsa Pawg Neeg Saib Xyuas Kev Ncaj Ncees Crimean Muslim (VKMIK). Bolsheviks tsis suav nrog kev txiav txim siab ntawm pawg neeg, thiab hauv 1921 Crimean ASSR tau tsim.

Crimea thaum lub sijhawm Tsov Rog Loj Loj

Thaum lub sijhawm ua haujlwm xyoo 1941, pawg neeg Muslim tau tsim, uas tau hloov npe hu ua Crimean, Simferopol. Txij li thaum xyoo 1943, lub koom haum tau hloov npe hu ua Simferopol Tatar Committee. Tsis hais lub npe, nws txoj haujlwm yog:

  • tawm tsam rau cov neeg tawm tsam - tawm tsam rau kev ywj pheej ntawm Crimea;
  • tsim kev yeem detachments - creation ntawm Einsatzgruppe D, uas muaj txog 9,000 tus neeg;
  • tsim tub ceev xwm pab - los ntawm 1943 muaj 10 battalions;
  • kev tshaj tawm ntawm Nazi lub tswv yim, thiab lwm yam.
Crimean Tatars nyob rau hauv txoj hauj lwm
Crimean Tatars nyob rau hauv txoj hauj lwm

Pawg neeg ua haujlwm tau txais txiaj ntsig los tsim ib lub xeev cais ntawm Crimean Tatars nyob rau hauv kev txhawb nqa ntawm lub teb chaws Yelemees. Txawm li cas los xij, qhov no tsis yog ib feem ntawm cov phiaj xwm ntawm Nazis, uas tau xav txog kev sib koom ua ke ntawm ceg av qab teb rau Reich.

Tab sis kuj tseem muaj tus cwj pwm tsis sib haum xeeb rau Nazis: los ntawm 1942, ib feem thib rau ntawm pawg neegKev sib txuas - Crimean Tatars, uas ua rau Sudak partisan detachment. Txij li xyoo 1943, kev ua haujlwm hauv av tau ua tiav ntawm thaj chaw ntawm ceg av qab teb. Kwv yees li 25 txhiab tus neeg sawv cev ntawm haiv neeg tawm tsam hauv Tub Rog Liab.

Ntawm ntawm Crimean Tatars

Kev koom tes nrog Nazis ua rau muaj kev xa tawm ntau mus rau Uzbekistan, Kazakhstan, Tajikistan, Urals thiab lwm thaj chaw hauv xyoo 1944. Hauv ob hnub ua haujlwm, 47,000 tsev neeg raug xa tawm.

Deportation ntawm Crimean Tatars
Deportation ntawm Crimean Tatars

Nws raug tso cai nqa khaub ncaws, khoom ntiag tug, tais diav thiab zaub mov tsis pub tshaj 500 kg ib tsev neeg. Nyob rau lub caij ntuj sov, cov neeg nyob hauv tsev tau muab zaub mov los ntawm cov khoom pov tseg. Tsuas yog 1.5 txhiab tus neeg sawv cev ntawm haiv neeg tseem nyob ntawm ceg av qab teb.

Rov qab mus rau Crimea tsuas yog ua tau thaum xyoo 1989.

Hnub so thiab kev coj noj coj ua ntawm Crimean Tatars

Cov kab lis kev cai thiab kab lis kev cai suav nrog Muslim, Christian thiab pagan kab lig kev cai. Hnub so yog raws li daim ntawv qhia hnub ua haujlwm ua liaj ua teb.

Tsiaj Calendar, qhia los ntawm Mongols, qhia txog kev cuam tshuam ntawm ib yam tsiaj hauv txhua xyoo ntawm kaum ob xyoos. Caij nplooj ntoos hlav yog pib ntawm lub xyoo, yog li Navruz (Tshiab Xyoo) yog ua kev zoo siab rau hnub ntawm lub caij nplooj ntoos hlav equinox. Qhov no yog vim qhov pib ntawm kev ua haujlwm hauv cheeb tsam. Nyob rau hnub so nws yuav tsum boil qe raws li cov cim ntawm lub neej tshiab, ci pies, hlawv cov khoom qub ntawm ceg txheem ntseeg. Dhia hla hluav taws, npog qhov chaw mus ncig hauv tsev tau npaj rau cov tub ntxhais hluas, thaum cov ntxhais tab tom twv. Txog niaj hnub no, cov neeg txheeb ze tau ib txwm mus xyuas hnub so.

May 6 - Hyderlez - hnub obTsoom Haiv Neeg Ntseeg Hydyr thiab Ilyas. Cov ntseeg ua kev zoo siab rau Saint George's Day. Hnub no, pib ua hauj lwm hauv teb, cov nyuj raug ntiab tawm mus rau tom teb, lub tsev txhab nyiaj tau nchuav cov mis nyuj tshiab los tiv thaiv kev phem.

National khaub ncaws ntawm Crimean Tatars
National khaub ncaws ntawm Crimean Tatars

Lub caij nplooj zeeg equinox coincided nrog rau hnub so ntawm Derviz - lub sau. Cov neeg yug yaj rov qab los ntawm roob pastures, kab tshoob kev kos tau muaj nyob rau hauv kev sib haum xeeb. Thaum pib ntawm kev ua koob tsheej, raws li kev lig kev cai, kev thov Vajtswv thiab ritual txi raug tuav. Tom qab ntawd cov neeg nyob hauv thaj chaw ntawd mus rau kev ncaj ncees thiab seev cev.

Hnub so pib lub caij ntuj no - Yil Gejesi - poob rau lub caij ntuj no solstice. Hnub no, nws yog ib qho kev cai ua ncuav pias nrog nqaij qaib thiab mov, ua halva, mus tsev hnav khaub ncaws.

Crimean Tatars kuj lees paub cov hnub so Muslim: Uraza Bayram, Kurban Bayram, Ashir-Kunyu thiab lwm yam.

Crimean Tatar tshoob

Lub tshoob ntawm Crimean Tatars (duab hauv qab no) kav ob hnub: thawj zaug rau tus nraug vauv, tom qab ntawd rau tus nkauj nyab. Tus nkauj nyab cov niam txiv tsis tuaj nyob rau ntawm kev ua koob tsheej thawj hnub, thiab vice versa. Caw los ntawm 150 mus rau 500 tus neeg los ntawm txhua sab. Kev lig kev cai, qhov pib ntawm kev tshoob kos yog cim los ntawm tus nqe txhiv ntawm tus nkauj nyab. Qhov no yog ib qho chaw ntsiag to. Tus nkauj nyab txiv khi ib txoj phuam liab nyob ib ncig ntawm nws lub duav. Qhov no qhia txog lub zog ntawm tus nkauj nyab, uas dhau los ua poj niam thiab mob siab rau nws tus kheej los txiav txim hauv tsev neeg. Hnub ob, tus vauv txiv yuav tshem txoj phuam no.

Kab tshoob ntawm Crimean Tatars
Kab tshoob ntawm Crimean Tatars

Tom qab tus nqe txhiv, tus nkauj nyab thiab nraug vauv ua koob tsheej ntawm kev sib yuav hauv lub tsev teev ntuj. Cov niam txiv tsis koom nrog lub koob tsheej. Tom qab nyeem cov lus thov los ntawm mullah thiab muab daim ntawv pov thawj kev sib yuav, tus nkauj nyab thiab nraug vauv raug suav hais tias yog txivthiab poj niam. Tus nkauj nyab ua kev xav thaum thov Vajtswv. Tus nraug vauv yuav tsum ua kom tiav nws nyob rau hauv lub sij hawm txwv los ntawm mullah. Txoj kev ntshaw yuav ua tau txhua yam los ntawm kev kho kom zoo nkauj rau lub tsev.

Tom qab lub tsev teev ntuj, cov niam txiv tshiab mus rau lub chaw sau npe rau kev sau npe sib yuav. Lub ceremony tsis txawv ntawm cov ntseeg, tsuas yog tsis muaj hnia rau pem hauv ntej ntawm lwm tus.

Ua ntej lub rooj noj mov, cov niam txiv ntawm tus nkauj nyab thiab nraug vauv yuav tsum txhiv lub Kaulees rau ib qho nyiaj yam tsis muaj kev sib cog lus ntawm tus me nyuam yaus ntawm lub tshoob. Zoo siab txais tos tsis yog los ntawm newlyweds, tab sis los ntawm tus nkauj nyab niam txiv. Tsis muaj kev sib tw ntawm lub tshoob, tsuas yog ua yeeb yam los ntawm cov kws ua yeeb yam.

kab tshoob xaus nrog ob txoj kev seev cev:

  • National dance of nkauj nraug vauv - haitarma;
  • Horan - Cov qhua tuav tes seev cev hauv lub voj voog, thiab cov nkauj tshiab hauv nruab nrab seev cev ua las voos.

Crimean Tatars yog lub tebchaws uas muaj ntau haiv neeg kev coj noj coj ua uas rov qab mus rau yav dhau los. Txawm tias muaj kev sib haum xeeb, lawv khaws lawv tus kheej thiab lub teb chaws tsw.

Pom zoo: