Kev kawm thiab cov khoom ntawm kev xav. Qhov no science kawm dab tsi?

Cov txheej txheem:

Kev kawm thiab cov khoom ntawm kev xav. Qhov no science kawm dab tsi?
Kev kawm thiab cov khoom ntawm kev xav. Qhov no science kawm dab tsi?

Video: Kev kawm thiab cov khoom ntawm kev xav. Qhov no science kawm dab tsi?

Video: Kev kawm thiab cov khoom ntawm kev xav. Qhov no science kawm dab tsi?
Video: Qhia kev hais lus li cas thiaj li ua rau cov coj kev cai dab qhuas tawm tsam tsis tau peb 2024, Tej zaum
Anonim

Hnub no, muaj ntau qhov kev sib tham thoob ntiaj teb hais txog ntau ceg ntawm kev tshawb fawb uas piav qhia lub ntiaj teb. Lub hom phiaj ntawm lub tswv yim yog haiv neeg, feem ntau xwm los yog ib tug neeg. Nyob rau hauv lwm yam lus, lub hauv paus system ntawm kev muaj tiag. Kev tshawb fawb muaj ntau yam sib txawv, yog li nws yuav pom zoo kom kawm txhua yam.

Kev kawm thiab yam khoom ntawm kev xav

Lub hom phiaj ntawm lub tswv yim
Lub hom phiaj ntawm lub tswv yim

Ua ib txoj hauv kev thiab daim ntawv ntawm kev ua haujlwm ntawm sab ntsuj plig, lub tswv yim pib hauv Suav teb thiab Is Nrias teb, tab sis tau mus txog nws qhov xwm txheej qub nyob hauv tebchaws Greece. Lo lus no yog thawj zaug siv los ntawm Plato los qhia txog kev coj ua tshiab. Yog hais tias peb kawm txog cov txheej txheem ntawm kev paub raws li ib tug systemic qauv, ces cov ntsiab lus thiab cov khoom nyob rau hauv lub tswv yim yuav txawv raws li nws cov ntsiab lus. Qhov thib ib yog tus nqa khoom ntawm kev kawm-kev ua ub no, lub hauv paus ntawm kev ua ub no nyob rau hauv kev sib raug zoo nrog kev paub ntawm lub ntiaj teb no los yog lwm yam khoom. Qhov no txhais tau hais tias qhov thib ob ncaj qha tawm tsam qhov kev kawm (tom qab tag nrho, nws yog qhov tseeb ntawm lub tswv yim uas coj lub zog ntawm qhov kev kawm). Keeb kwm, nws yog kev cai los faib cov khoom ntawm kev kawm ntawm lub tswv yim ua pebPawg: ib tug neeg (txhua yam kev xav thiab nws cov qauv), lub ntiaj teb ib puag ncig (xws li lub ntiaj teb ntawm cov tswv yim thiab lwm yam, txawm tias ua tau, ntiaj teb), nrog rau tus cwj pwm ntawm tus neeg rau nws tus kheej thiab txhua yam nyob ib puag ncig nws.

Qhov kev kawm ntawm kev tshawb fawb philosophical yog cov khoom ntawm cov khoom ntawm kev muaj tiag, uas yog qhov txaus siab tshaj plaws rau cov kws tshaj lij hauv kev tshawb fawb. Nws yog ib qho tseem ceeb uas yuav tsum nco ntsoov tias ib qho tshwj xeeb ntawm cov khoom nrog tag nrho nws cov kev tshwm sim tuaj yeem ua raws li cov ntsiab lus ntawm kev xav.

Lub tswv yim tseem ceeb ntawm kev tshawb fawb

Kawm thiab lub ntsiab ntawm lub tswv yim
Kawm thiab lub ntsiab ntawm lub tswv yim

Thaum pib ntawm nws txoj kev loj hlob, lub tswv yim tsom mus rau txhua qhov chaw ntawm kev kawm txog kev muaj tiag thiab ua rau muaj kev tshawb fawb tshwj xeeb, suav nrog chemistry, physics, geometry, thiab lwm yam. Tom qab ntawd, cov kev taw qhia tau pib nrog kev txiav txim siab ntawm qhov tshwj xeeb ntawm kev tshawb fawb. Yog li, lub hauv paus rau kev tsim cov kev paub txog kev xav tau yog cov cheeb tsam thiab kev qhuab qhia ntawm kev tshawb fawb, cov kev tshawb fawb, nrog rau cov txheej txheem rau kev tshawb nrhiav, txheeb xyuas thiab sib koom ua ke cov ntaub ntawv. Philosophy txhim kho los ntawm cov hauv qab no:

  • Kev muaj tiag, uas muaj qhov xwm txheej: txhua yam uas nyob ib puag ncig tus neeg, tsis suav nrog nws. Nws yog ib qho tseem ceeb uas yuav tsum nco ntsoov tias lub sphere uas sawv cev los ntawm cov kev tshawb fawb ntawm ntuj tsim tau paub, tab sis cov txheej txheem tshwj xeeb ntawm lub tswv yim tsim nyog ntxiv rau nws.
  • Metaphysical kev muaj tiag, kev kawm uas tsuas yog qhov kev tshawb fawb no, txij li lub hom phiaj ntawm kev xav thiab nws cov ntsiab lus muaj cov yam ntxwv sib xws uas nkag tsis tau rau lwm qhov kev paub.
  • Txoj kev sib raug zoo thiab pej xeem yog suav nrog ua kehumanities.
  • Kev coj tus kheej lossis tus kheej ntawm tus kheej, uas yog qhov kev sib txuas ntawm ib tus neeg tshwj xeeb thiab kev sib koom ua ke, uas yog kawm los ntawm kev xav nrog rau lwm yam kev tshawb fawb.

Key functions of philosophy

Lub hom phiaj ntawm science yog philosophy
Lub hom phiaj ntawm science yog philosophy

Lub hom phiaj ntawm kev kawm txog kev xav thiab nws cov yam ntxwv tseem ceeb txiav txim siab txog thaj chaw ntawm kev ua ub ua no uas muaj kev txaus siab qhia thiab ua tiav kev tshawb fawb. Cov haujlwm ntawm kev tshawb fawb ua kom tag nrho ntawm kev ua tiav ntawm cov dej num tshwj xeeb thiab cov hom phiaj raws li kev hloov pauv. Yog li, lub luag haujlwm tseem ceeb ntawm kev xav yog cov lus qhia hauv qab no:

  • Lub luag haujlwm saib ntiaj teb txiav txim siab tshawb nrhiav thiab siv cov lus qhia ntawm ib tus neeg lossis tib neeg tag nrho los ntawm kev kawm txog kev pom ntiaj teb.
  • Lub luag haujlwm epistemological cuam tshuam txog kev nkag siab qhov tseeb uas nyob ib puag ncig ib qho khoom ntawm kev xav, thiab nws qhov kev paub meej.
  • Txoj kev ua haujlwm yog los tswj kev tsim thiab txheeb xyuas txoj hauv kev rau kev tshawb fawb kom ua tiav nws cov hom phiaj thiab kev tshawb fawb.
  • Cov ntaub ntawv thiab kev sib txuas lus muaj nuj nqi tswj kev hloov pauv thiab cov ntsiab lus ntawm cov ntaub ntawv ntawm txhua tus neeg sawv cev koom nrog cov txheej txheem no.
  • Tus nqi-orienting muaj nuj nqi ntsuas cov dej num uas ib yam khoom ntawm lub tswv yim ncaj qha koom.

Dab tsi ntxiv?

Txoj haujlwm ntxiv ntawm kev xav yog cov hauv qab no:

  • Ib txoj haujlwm tseem ceeb suav nrog kev ntsuas ntawm qhov tshwm sim lossis txheej txheem, nrog raumuab piv nrog cov kev xav ntawm kev paub, uas yog, ua haujlwm raws li "kev thuam - kev txiav txim siab - xaus".
  • Kev sib koom ua ke hais tias lub tswv yim khaws cov kev paub thiab tsim nws qhov kev sib koom ua ke.
  • Lub tswv yim muaj nuj nqi faib thiab ntsuas cov kev xav nyuaj txog ntau pawg neeg sib raug zoo. Hauv lwm lo lus, txoj haujlwm no cuam tshuam nrog kev kawm txog kev ntseeg.
  • Qhov kev twv ua ntej muab kev kwv yees raws li cov ntaub ntawv paub. Nws yog ib qho tseem ceeb uas yuav tsum nco ntsoov tias cov qauv sib haum rau qhov kev ua haujlwm no zoo dua ua ke rau hauv kab lis kev cai thiab kev tshawb fawb (piv rau cov lus qhia zoo sib xws).
  • Lub luag haujlwm tsim yog lub luag haujlwm rau kev tsim cov tswv yim, complexes thiab cov duab. Nyob rau hauv cov ntaub ntawv no, lub tswv yim kwv tso cai rau forecasting, raws li zoo raws li qauv thiab tsim.
  • Kev kawm muaj feem cuam tshuam txog kev tsim cov txheej txheem ntawm kev pom ntawm tib neeg thiab tib neeg tag nrho.

Txoj kev ntawm kev xav

Lub hom phiaj ntawm kev cai lij choj
Lub hom phiaj ntawm kev cai lij choj

Nws yog ib qho tseem ceeb uas txhua qhov kev coj ua ntawm kev paub, uas sib haum rau lub sijhawm tshwj xeeb, txiav txim siab los ntawm nws cov yam ntxwv thiab cov yam ntxwv. Yog li, nyob rau hauv lub pre-Socratic era, lub ntsiab feature ntawm lub tswv yim yog ib tug systematic tswv yim ntawm kev xav thiab kev sib cav tswv yim raws li ib tug piav qhia ntawm ib tug lub tswv yim ntawm ib qho teeb meem. Tom qab ntawd dogmas feem ntau tau tsim, uas yog, kev tshawb fawb tau tsim los ntawm kev xav ntawm lub ntsiab lus, thiab cov pov thawj, raws li txoj cai, yog raws li txoj cai. Tom qab ntawdSocrates tau tsim ib txoj hauv kev tshiab, uas qhia tias txhua yam khoom ntawm kev tshawb fawb, kev xav, yuav tsum tau kawm kom ntxaws. Cov theem tom ntej yog qhov txawv los ntawm kev txheeb xyuas cov peev txheej tshiab ntawm kev tshoov siab thiab kev txhawb siab. Nws coincided nrog ib tug kiag li poob nyob rau hauv kab lis kev cai vim yog tsis lees paub cov ntsiab cai qub thiab kev lis kev cai (xws li cov vajtswv). Ntxiv nrog rau nihilism, cov yam ntxwv tseem ceeb ntawm lub sijhawm no suav nrog qhov siab kawg ntawm tus neeg hauv kev tshawb fawb, uas feem ntau mus txog qhov tsis txaus ntseeg. Lub sijhawm Romanesque yog qhov tseem ceeb ntawm kev coj ncaj ncees thiab kev zoo nkauj, nrog rau lub luag haujlwm ntawm tus txiv neej hauv zej zog. Tab sis lub sijhawm ntawm Hellenism tau xaus nrog kev hloov pauv ntawm kev coj noj coj ua ntawm kev coj noj coj ua mus rau lub ntiaj teb kev pom ntawm kev ntseeg, uas ua rau kom ua tiav cov kab lis kev cai thiab kev puas tsuaj ntawm tib neeg.

Cov teeb meem ceev ntawm lub tswv yim

Lub hom phiaj ntawm kev paub ntawm lub tswv yim
Lub hom phiaj ntawm kev paub ntawm lub tswv yim

Zoo li txhua yam kev tshawb fawb, kev xav tau koom nrog kev kawm txog ntau yam kev xav txog kev daws teeb meem ntawm qee yam teeb meem. Yog li, cov teeb meem tseem ceeb ntawm kev paub txog kev tshawb fawb yog cov hauv qab no:

  • Qhov teeb meem ntawm kev tsim, uas yog qhov nyuaj tshaj plaws.
  • Qhov teeb meem ntawm kev paub, uas txhais tau tias kev khaws cia ntawm kev ntseeg tau ntawm kev paub.
  • Lub sijhawm teeb meem yog qhov txawv ntawm qhov yooj yim ntawm nws cov lus qhia, tab sis qhov txheeb ze ntawm kev daws teeb meem, vim tias lub sijhawm yog tus nqi tsim nyog. Nws ntsuas qhov txheej txheem lossis cov xwm txheej cuam tshuam rau lwm yam zoo sib xws.
  • Qhov teeb meem ntawm qhov tseeb suav nrog kev faib txhua yam ua qhov tseeb thiab tsis tseeb.
  • Qhov teeb meem ntawm cov ncauj lus thiab txoj hauv kev ntawm kev coj uavim muaj ntau txoj hauv kev los daws cov teeb meem thiab kev tawm tsam ntawm cov txheej txheem siv.
  • Qhov teeb meem ntawm lub ntsiab lus ntawm lub neej.
  • Qhov teeb meem ntawm tus kheej txog nws txoj kev tsim thiab kev kawm (tsis zoo li kev kawm).

Dab tsi ntxiv?

Tsis ntev los no, muaj ntau yam teeb meem uas kev paub txog kev xav txog kev xav daws tau nthuav dav heev. Yog li, nws tau ntxiv los ntawm pawg hauv qab no:

  • Qhov teeb meem ntawm kev tuag, uas yog los teb cov lus nug txog kev tuag thiab txoj sia tom qab nws.
  • Qhov teeb meem ntawm tib neeg tag nrho, cuam tshuam nrog tus kheej qhov teeb meem. Ntawm no peb xav txog kev sib koom ua ke thiab kev sib txuas ntawm lawv, vim tias pab pawg tsis yog pawg neeg, thiab zej zog nyob deb ntawm ib pawg neeg.
  • Qhov teeb meem ntawm kev ywj pheej, raws li txoj cai, paub txog txhua tus neeg.
  • Qhov teeb meem ntawm kev ntseeg thiab laj thawj, uas tsis muaj dab tsi cuam tshuam txog kev ntseeg. Ntawm no peb tham txog kev ntsuas kev paub ntawm lub siab.
  • Qhov teeb meem ntawm qhov zoo tshaj yog tsim los ntawm qhov muaj nyob ntawm kev xav uas los ntawm kev tshawb fawb ntuj, qhov uas tsis lees paub qhov zoo yog qhov tseeb.
  • Qhov teeb meem ntawm kev tsim kev paub txog kev xav.

Acute questions of philosophy

Lub hom phiaj ntawm kev kawm ntawm philosophy
Lub hom phiaj ntawm kev kawm ntawm philosophy

Qhov teeb meem tseem ceeb ntawm kev paub txog kev xav tau los ntawm kev tsim cov kev sib txuas thiab cov qauv ntawm lub neej, nrog rau cov hauv paus ntsiab lus ntawm nws lub koom haum lossis kev tsis sib haum xeeb. Tsis tas li ntawd, muaj cov lus nug ntxiv uas tshwm sim hauv qee ceg ntawm kev xav:

  • Cov lus nug ntawm kev coj ncaj ncees: Ib qho kev ntsuas ntawm lub hom phiaj ntawm kev coj ncaj ncees? txhais li caskev ncaj ncees? Qhov twg yog qhov tso cai?
  • Cov lus nug zoo nkauj: kos duab ua lub luag haujlwm dab tsi? Kev zoo nkauj yog dab tsi? Qhov txwv ntawm kev zoo nkauj?
  • Cov lus nug ntawm metaphysics: Dab tsi yog cov qauv rau qhov tsis muaj tseeb? Qhov twg yog lub localization ntawm tus ntsuj plig? Tus neeg ntawd txhais li cas?
  • Axiology cov lus nug: Dab tsi yog cov qauv ntawm tus nqi? Dab tsi yog qhov tseem ceeb? Tus nqi taw qhia tus nqi li cas?
  • Cov lus nug ntawm kev xav txog kev xav: Dab tsi yog qhov kev ntsuas ntawm kev tshawb fawb? Lub degree ntawm subjectivity nyob rau hauv tus txheej txheem ntawm kev ntsuam xyuas theoretical paub? Kev paub txog science yog dab tsi?
  • Cov lus nug ntawm kev coj noj coj ua ntawm kev coj noj coj ua: Tus nqi ntawm kev xav hauv kev ua tau zoo ntawm tus neeg? Cov txheej txheem rau kev sib sau ua ke ntawm ib tus neeg nrog ib pab pawg neeg? Yog vim li cas thiaj tsim ib pab pawg neeg?

philosophy of Science

Ntxiv rau kev xav txog kev xav ntawm qib kev nkag siab dav dav, nws raug nquahu kom nthuav qhia cov kev paub tshwj xeeb, ntawm cov uas yog lub tswv yim ntawm kev tshawb fawb. Qhov kev qhuab qhia no kawm txog cov txheej txheem, kev txwv ntawm kev muaj peev xwm thiab cov ntsiab lus ntawm kev tshawb fawb, thiab tseem ua rau kev tshawb fawb txog qhov xwm txheej, cov txheej txheem ntawm kev txhim kho thiab kev ncaj ncees ntawm kev paub txog kev tshawb fawb, nws txoj haujlwm thiab cov qauv. Lub hom phiaj ntawm kev paub txog lub tswv yim ntawm kev tshawb fawb yog qhov system ntawm txhua qhov chaw tshawb fawb paub txog lub sijhawm tsim thiab txhim kho kab lis kev cai ntawm cov neeg hauv ntiaj teb. Lub ntsiab lus ntawm lub tswv yim ntawm kev tshawb fawb yog qhov tsis tu ncua ntawm qhov dav dav thiab tshwj xeeb, nrog rau cov kev hloov pauv ntawm lub sijhawm tam sim no thiab yav tom ntej ntawm kev ua haujlwm tshwj xeeb ntawm lub siab nyob rau hauv kev cuam tshuam rau kev tsim cov kev paub txog science. Cov teeb meem tseem ceeb hauv qeb no suav nrogcov khoom hauv qab no:

  • Kev paub muaj dab tsi?
  • Qhov txawv ntawm kev tshawb fawb, pseudo-scientific thiab non-scientific kev paub?
  • Type of knowledge.
  • Dab tsi yog science?
  • Kev txawj ntse ntawm tus kheej txoj hauv kev thiab lawv qib kev tshawb fawb.

philosophy of man

Kawm thiab khoom hauv philosophy
Kawm thiab khoom hauv philosophy

philosophical anthropology hais txog cov teeb meem ntsig txog tus neeg, pawg neeg tsim los ntawm nws thiab, tau kawg, rau tib neeg tag nrho. Nws yog ib qho tseem ceeb uas yuav tsum nco ntsoov tias tib neeg qhov teeb meem tau tshwm sim ntev ua ntej tsim cov kev taw qhia no, uas yog, nws tau ua haujlwm raws li kev xav sab nraud ntawm kev nkag siab txog kev tshawb fawb. Qhov tseeb, muaj ntau yam hauv cov teeb meem uas tau nthuav tawm. Cov tseem ceeb yog suav tias yog ib tug neeg, nws tus cwj pwm rau lub ntiaj teb nyob ib ncig ntawm nws thiab rau nws tus kheej, cov txheej txheem rau cov kev sib txuas, kev ua, nrog rau cov txheej txheem ntawm kev tsim ntawm tej pawg neeg. Nws yuav tsum tau muab sau tseg tias nyob rau hauv niaj hnub kev txawj ntse yog xam tau tias yog ua ke nrog rau cov achievements ntawm kev vam meej, vim hais tias nws tau loj tsa lub zej zog mus rau qhov siab tshiab ntawm lub neej. Qhov kev vam meej no tsis yog cov txiv hmab txiv ntoo ntawm cov haujlwm ntawm cov neeg ua haujlwm. Ib tug neeg raug suav hais tias tsuas yog cov neeg siv khoom xwb, uas, yam tsis muaj kev xav ntawm cov neeg xav thiab cov neeg tsim khoom, raug puas tsuaj rau kev puas tsuaj rau pawg neeg thiab rov qab mus rau qhov tsua.

philosophy of law

Kev xav ntawm txoj cai lij choj yog ib ntu tshwj xeeb ntawm qhov kev tshawb fawb no, nrog rau txoj cai lij choj, uas kawm txog cov ntsiab lus kev cai lij choj, cov ntsiab lus ntawm txoj cai lij choj thiab, tau kawg, nws lub hauv paus. Qhov no kuj tseem yuav suav nrog tus nqi ntawm txoj cai, nws lub luag haujlwm hauv lub neej ntawm tus kheej thiab tib neeg hauvnyob rau hauv dav dav. Lub hom phiaj ntawm lub tswv yim ntawm txoj cai lij choj yog lub ntsiab lus ntawm cov khoom sib xws. Tsis tas li ntawd, kev saib xyuas tshwj xeeb yog them rau cov ntsiab lus ntawm kev cai lij choj thiab kev cai lij choj, pawg ntawm cov txiaj ntsig zoo, nrog rau lub hom phiaj ntawm kev cai lij choj hauv pej xeem lub neej. Kev qhuab ntuas raws li kev txiav txim siab, raws li nws yog, koom ua ke sib txawv cov ceg ntoo ntawm kev cai lij choj. Tsis tas li ntawd, lub tswv yim philosophical cuam tshuam nrog kev nkag siab txog kev cai lij choj tuaj yeem yooj yim npog tag nrho cov kev cai lij choj. Kev sib koom siab no yuav tsum suav tias yog qhov tseem ceeb-kev xav.

Pom zoo: